COLUMN
Michaël Lentze | Daniëlle van Iperen-Roepers
Notaris en Registermediator
ELLENS & LENTZE
Via het testament kun je iemand geld of goederen toewijzen; een legaat. Dat kan van alles zijn; een geldbedrag, ring of auto, en zelfs een hond. Dat heet een ‘last’ zodra er een verplichting aan vastzit. Bijvoorbeeld om Bello dagelijks vier keer uit te laten en hem tot zijn dood te verzorgen. De ‘last’ kan zorgen voor hoofdbrekens.
Als kind was Frans altijd bij zijn grootvader te vinden. Hij had een rozenkwekerij en kon in geuren en kleuren vertellen over, tja, de geuren en kleuren van rozen. Of het nou klimrozen, grootbloemige rozen, miniatuurrozen waren, zijn opa wist alles. Frans leerde van alles over ideale temperaturen, luchtvochtigheid en andere klimaatomstandigheden voor een succesvolle rozenteelt. Ook bespraken ze samen hoe je problemen als ziekten, schimmels en oogstverlies kon oplossen.
Maar nu zat Frans bij de notaris. Verslagen. Want zijn opa was overleden. En als kleinzoon had hij een bijzondere vermelding in het testament, zo had de notaris aangekondigd. Maar eerst ging hij uitleggen hoe het zat met erfenis, legaat en last bij nalatenschap. ‘Een erfgenaam erft, inclusief eventuele schulden. Dat is iets anders dan een legataris. Veel testamenten bevatten legaten, die kunnen zijn bestemd voor goede doelen of voor personen in de omgeving van de erflater. De aangewezen begunstigde heet een legataris. Die is geen erfgenaam en is niet aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap. Zo’n legaat kan van alles zijn. Van een oldtimer tot een kostbare ring. Maar ook: een rozenkwekerij. En dat was het geval bij Frans.
‘U bent door uw grootvader specifiek aangewezen in zijn testament’, zei de notaris. ‘Toen het testament werd opgesteld, had u geen baan. Omdat u zo veel tijd samen heeft doorgebracht in de kwekerij en een gezamenlijke passie voor rozen had, heeft uw grootvader zijn onderneming aan u nagelaten. Hij dacht u hiermee een plezier te doen.’
Frans wist niet wat hij moest zeggen. Enerzijds was hij aangenaam verrast. Dat zijn grootvader al die jaren had onthouden dat hij als kleinzoon zo geïnteresseerd in rozen was geweest, verbaasde en ontroerde hem. Anderzijds wist hij niet of hij nou zat te wachten op een bedrijf. Maar kon hij dit weigeren?
‘Ja,’ zei de notaris. ‘Een legataris kan ervoor kiezen om een legaat te weigeren, bijvoorbeeld als er hoge kosten aan verbonden zijn. Dat is hier niet van toepassing, maar er is nog iets wat ik moet uitleggen en dat is het begrip “last”. Zodra er een “taak” of verplichting aan het legaat is gekoppeld, heet het een last. In het geval van deze rozenkwekerij is er sprak van een last, want uw grootvader heeft inderdaad een paar verplichtingen op schrift gesteld. Hij vraagt dat u niet alleen de eigenaar wordt, maar ook de bedrijfsvoering op u neemt. En dat u alle moeite zult doen om de zogenaamde “Wild Rose” naar het buitenland te exporteren. Weet u dan waar hij het over heeft?’
Dat wist Frans wel. Het was de roos die zijn opa had gekweekt voor z’n 16e verjaardag. Een bijzonder exemplaar met twee kleuren roze. Opa was apetrots geweest en had er de wereld mee willen veroveren. Maar dat was hem nooit gelukt wegens tijdgebrek. Maar nu die vraag aan hem. Frans kreeg het benauwd. De woorden van zijn grootvader kwamen in hem op: ‘Een roos is mooi, maar je moet ook de doornen accepteren.’ Dit waren doornen. Maar die kon hij niet accepteren. Hoe mooi het idee ook was.
Na een paar dagen nam hij weer contact op met de notaris. ‘Ik heb sinds jaren mijn eigen bedrijf. Ik kan onmogelijk daarnaast een kwekerij runnen. Dit legaat voelt voor mij als echte “last”. Maar als ik dit legaat niet accepteer, wat gebeurt er dan mee?’
Verworpen legaten komen terug in de nalatenschap en kunnen worden verdeeld volgens de bepalingen van het testament of de wet. Als er andere legatarissen zijn, kan het legaat mogelijk aan hen worden toegewezen, afhankelijk van de voorwaarden in het testament. Zijn die legatarissen er niet, dan kan het legaat vervallen en kan de waarde ervan worden verdeeld onder de erfgenamen.
‘Daarvoor gaan we de specifieke voorwaarden in het testament raadplegen. Dan kijken we hoe de afhandeling precies zal plaatsvinden. Maar dat komt helemaal goed’, besloot de notaris.
Frans was opgelucht. Deze ‘last’ viel van zijn schouders. Hij dacht met veel genegenheid en warme herinneringen terug aan zijn grootvader. Maar hij begreep ook dat deze zich niet helemaal had kunnen verplaatsen in zijn situatie. Hij besloot een fleurig afscheid te organiseren. In de kas. Met een hoofdrol voor de Wild Rose, die prominent op de kist van grootvader kwam te liggen.
Als notaris en registermediator komen wij veel verschillende mensen tegen. Verschillende mensen die vaak in eenzelfde situatie zitten. Uiteraard zijn de situaties die wij beschrijven geanonimiseerd en opgebouwd uit verschillende ontmoetingen. Wij hopen dat mensen zich herkennen in onze verhalen en zich realiseren dat er ook voor hun situatie praktische oplossingen zijn.
